Geometrie in de tempel

      

de maçonnieke bouwsymboliek
verklaard aan de hand van de kathedraal van Amiëns

      

M. Gout

Over de plotselinge opbloei van West-Europa in de 11e eeuw is al veel geschreven.
Voor een deel was dit het gevolg van fysieke factoren, zoals een afname van oorlogen en een lichte klimaatverbetering, waardoor verhandelbare overschotten ontstonden en mensen vrijkwamen voor niet-productieve arbeid.
Op de jaarmarkten van Noord-Frankrijk (Normandië, Picardië, Champagne en Ile de France) verdrongen zich handelaren uit heel Europa voor met name graan en wollen stoffen.
Kruisvaarders vestigden zich in Palestina en studenten trokken de Pyreneeën over, om in het grotendeels nog islamitische Spanje de daar bewaard gebleven kennis van de klassieke Oudheid te bestuderen. Op een gegeven moment waren hun aantallen dermate groot, dat op de universiteiten daar naast Arabisch de colleges tevens in het Latijn werden gegeven en een bloeiende handel in het vertalen van klassieke manuscripten ontstond.
Anderen namen deel aan de kruistochten en werden in het Midden-Oosten geconfronteerd met een veel hoger technologisch niveau.
Hoewel de maatschappij tot aan het einde van de Middeleeuwen haar feodale karakter bleef behouden, veroorzaakte al deze impulsen een doorbreking van een eeuwenlange provinciale verstarring en bood ook aan mensen van nederige afkomst mogelijkheden tot maatschappelijke ontplooiing in een van de vele nieuwe beroepen.

In Noord-Frankrijk nam men gretig al die nieuwe kennis in zich op. Met name het neoplatonische gedachtengoed (de idee dat de aarde slechts kwalitatief van de hemel verschilt), zoals dat al eerder door christelijke schrijvers als Augustinus en Boëthius was verwoord en verbond dit met pythogorese getallensymboliek (de wiskundige grondslag van de schepping), Romeinse bouwtechniek (Vitruvius) en Arabische rekenkunde en technisch vernuft.
Onder invloed van de School van Chartres ontstond hieruit in de 11e tot 13e eeuw de gotische kathedraal: een westeuropese afspiegeling van de hemel op aarde, met een eigen symboliek die vooral gebaseerd was op de meetkundige toepassing van de getallen drie, vier en vijf (en veelvouden daarvan), waarbij
• het getal vier de materiële wereld symboliseerde
• het getal drie het actief geestelijke aspect, en
• het getal vijf (als resultante) het volmaakte, het goddelijke.

Na een beknopte inleiding over de herkomst en de belangrijkste kenmerken van de door de gotische kathedralenbouwers gebruikte symboliek, laat de auteur aan de hand van talrijke foto's van de kathedraal van Amiëns zien, hoe de middeleeuwse bouwmeesters deze symboliek vormgaven.
Tenslotte wijst hij aan de hand van talrijke voorbeelden op de overeenkomsten tussen de in deze kathedralen toegepaste symboliek en de bouwsymboliek in de huidige vrijmetselarij.

  terug naar begin van deze pagina